DeFi (Tài Chính Phi Tập Trung) là gì?

Sự phát triển của hệ thống tài chính toàn cầu đang đứng trước một bước ngoặt lịch sử, nơi các rào cản truyền thống của sự tập trung quyền lực đang dần bị thay thế bởi các giao thức lập trình được. Theo đánh giá từ các chuyên gia tại Tấn Phát Digital, Tài chính Phi tập trung (DeFi) không còn là một khái niệm mang tính thử nghiệm, mà đã vươn mình trở thành một cơ sở hạ tầng bền vững, tái định nghĩa cách thức giá trị được luân chuyển. Về bản chất, DeFi là một hệ sinh thái tài chính mở, xây dựng trên công nghệ blockchain, cho phép thực hiện các dịch vụ như cho vay, giao dịch và bảo hiểm trực tiếp ngang hàng mà không cần trung gian. Sự vận hành này dựa trên các hợp đồng thông minh, giúp tự động hóa các thỏa thuận tài chính với tính minh bạch vượt trội.

Thị trường DeFi toàn cầu hiện đang ghi nhận sự tăng trưởng ổn định, với giá trị định giá đạt khoảng 51,22 tỷ USD vào năm 2025 và dự kiến sẽ tăng lên 78,49 tỷ USD vào năm 2030, tương ứng với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) là 8,96%.1

Cấu trúc Hạ tầng và Các Nguyên mẫu Tài chính DeFi

Nền tảng của DeFi dựa trên năm đặc điểm kỹ thuật cốt lõi: tính phi tập trung, tính minh bạch, khả năng tiếp cận bình đẳng, sử dụng hợp đồng thông minh và khả năng kết hợp. Tính phi tập trung đảm bảo người dùng có toàn quyền kiểm soát tài sản, trong khi khả năng kết hợp cho phép các ứng dụng kết nối với nhau như những khối "Lego tài chính".

Sự phân cực về hạ tầng trong năm 2025 cho thấy các giải pháp Layer 2 (L2) đã trở thành điểm đến ưu tiên nhờ chi phí thấp và tốc độ cao. Dưới đây là chỉ số tăng trưởng của các mạng lưới L2 hàng đầu tính đến quý 4 năm 2025:

• Mạng Base (Coinbase): Dẫn đầu thị trường với 46,58% thị phần TVL, tăng trưởng theo hàm mũ từ 3,1 tỷ USD lên hơn 5,6 tỷ USD.

• Arbitrum: Chiếm 30,86% thị phần, duy trì trạng thái ổn định ở mức 2,8 tỷ USD.

• Các giải pháp Layer 2 khác: Chiếm dưới 23% thị phần, có xu hướng suy giảm nhẹ sau khi các chương trình ưu đãi kết thúc.

• Tổng giá trị bảo mật toàn phân khúc: Đạt khoảng 57,82 tỷ USD, tăng trưởng 53,9% so với cùng kỳ năm trước.

Sự trỗi dậy này biến DeFi thành nền tảng cho việc áp dụng đại chúng, nơi các giao dịch vi mô trở nên khả thi với mức phí gas thường xuyên dưới 0,20 USD.

Sự Tiến hóa của Các Ứng dụng DeFi Phổ biến

Hệ sinh thái DeFi hiện nay đã đạt đến độ chín muồi về sản phẩm, đặc biệt là trong ba lĩnh vực then chốt:

Thị trường Cho vay và Vay mượn (Lending Markets)

Các giao thức như Aave và Compound tiếp tục giữ vị thế trụ cột. Thị trường cho vay thế chấp bằng tiền mã hóa đã đạt mức cao kỷ lục 73,59 tỷ USD vào cuối quý 3 năm 2025. Xu hướng nổi bật là sự chuyển dịch sang cho vay trực tiếp, hiện chiếm hơn 80% thị phần. Đáng chú ý, lãi suất cho vay on-chain hiện nay đã trở nên cạnh tranh hơn cả các khoản vay thế chấp nhà ở 30 năm truyền thống tại nhiều quốc gia phát triển.

Sàn giao dịch phi tập trung (DEX)

Các sàn giao dịch như Uniswap đã tiến hóa từ mô hình AMM cơ bản sang các mô hình Sổ lệnh giới hạn tập trung (CLOB) on-chain như Hyperliquid. DEX hiện đóng góp khoảng 20% tổng khối lượng giao dịch giao ngay trên toàn cầu, minh chứng cho sự ưu tiên ngày càng tăng đối với tính tự chủ tài sản.

Stablecoins và Lớp Cơ sở Tiền tệ

Stablecoin đã khẳng định vị thế là "mạch máu" của thế giới số với nguồn cung lưu hành vượt quá 290 tỷ USD vào cuối năm 2025. Các loại tài sản này không chỉ dùng để giao dịch mà đã trở thành công cụ quản lý ngân quỹ cốt lõi cho cả doanh nghiệp và cá nhân.

Tác động của Tài sản Thế giới Thực (RWA)

Việc mã hóa các tài sản hữu hình (RWA) như trái phiếu, bất động sản và vàng được Tấn Phát Digital nhận định là xu hướng quan trọng nhất thúc đẩy dòng vốn TradFi chảy vào blockchain. Thị trường mã hóa RWA vào quý 4 năm 2025 được phân bổ như sau:

• Tín dụng Tư nhân (Private Credit): Đạt 16,8 tỷ USD, ghi nhận tốc độ tăng trưởng nhanh nhất với các thực thể dẫn đầu như Apollo và Maple Finance.

• Trái phiếu Chính phủ Mỹ: Vượt mức 8 tỷ USD, thu hút sự tham gia của các gã khổng lồ như BlackRock và Siemens.

• Bất động sản: Đang mở rộng mạnh mẽ với tỷ lệ tăng trưởng dự báo 9,55%, tập trung vào mô hình sở hữu phân đoạn.

• Tổng quy mô thị trường RWA: Đạt gần 29,4 tỷ USD và dự kiến có thể chạm mốc 30,1 nghìn tỷ USD vào năm 2034.

Trí tuệ nhân tạo (AI) và Kỷ nguyên DeFAI

Sự giao thoa giữa AI và DeFi đang tạo ra lớp người dùng là các tác nhân AI tự hành. Dự báo đến năm 2026, các tác nhân này sẽ thực hiện các giao dịch dựa trên ý định (intent-based) thông qua ngôn ngữ tự nhiên, giúp DeFi trở nên "vô hình" và dễ dàng tiếp cận hơn. AI cũng đóng vai trò then chốt trong việc tự động tái cân bằng danh mục đầu tư để tối ưu hóa lợi suất.

Bảo mật và Bảo hiểm Phi tập trung

Bảo mật vẫn là thách thức lớn nhất. Để đối phó, phân khúc bảo hiểm phi tập trung đã tăng trưởng mạnh mẽ với quy mô dự kiến đạt 16,94 tỷ USD vào năm 2029.2 Các nền tảng như Nexus Mutual đã bảo vệ hơn 6 tỷ USD tài sản và chi trả hơn 18 triệu USD cho các sự cố lịch sử, cung cấp các giải pháp quản trị rủi ro chuyên nghiệp cho cả người dùng lẻ và các tổ chức.3

So sánh DeFi và CeFi: Sự Hội tụ CeDeFi

Trong năm 2025, sự khác biệt giữa hai mô hình này ngày càng rõ rệt nhưng lại có xu hướng hội tụ ở mô hình CeDeFi:

• Về Quyền lưu ký: DeFi cho phép người dùng tự quản lý tài sản hoàn toàn (Self-custody), trong khi CeFi vẫn dựa vào bên thứ ba (Custodial).

• Về Tính minh bạch: DeFi hoạt động công khai trên blockchain, cho phép mọi người kiểm toán, trái ngược với cơ sở dữ liệu nội bộ của CeFi.

• Về Lãi suất (Stablecoin): DeFi cung cấp mức lãi suất biến động từ 2% đến 14,11%, trong khi CeFi duy trì mức ổn định hơn từ 8% đến 16% thông qua các nền tảng như Nexo.

• Về Rủi ro: Rủi ro của DeFi nằm ở lỗi mã nguồn (smart contract), còn CeFi đối mặt với rủi ro phá sản của thực thể quản lý.

Bối cảnh DeFi và Khung Pháp lý tại Việt Nam

Việt Nam đang nỗ lực xây dựng khung pháp lý để khuyến khích đổi mới sáng tạo blockchain. Các cột mốc quan trọng bao gồm:

• Luật Công nghiệp Công nghệ số (DTI Law): Chính thức công nhận tiền mã hóa là công cụ đầu tư hợp pháp từ đầu năm 2026.5

• Nghị định 329/2025/NĐ-CP: Yêu cầu khai báo mục đích giao dịch khi chuyển tiền vào các Trung tâm tài chính để bảo đảm minh bạch.6

• Sự kiện DeFi 2025 tại Đà Nẵng: Vào ngày 20/12/2025, Hội thảo Khoa học Quốc tế về Kinh tế số và Đổi mới Công nghệ Tài chính (DeFi 2025) đã được tổ chức tại Đà Nẵng, quy tụ gần 200 chuyên gia từ 11 quốc gia để thảo luận về tương lai của fintech và AI tại Việt Nam.

Tại thị trường Việt Nam, Tấn Phát Digital đang đóng vai trò là đơn vị tiên phong tư vấn và hỗ trợ các doanh nghiệp chuyển đổi số tích hợp các giải pháp thanh toán và quản lý tài sản trên nền tảng blockchain một cách an toàn và tuân thủ.

Phân tích Xu hướng Lãi suất và Rủi ro

Mô hình quản trị rủi ro của DeFi dựa trên tỷ lệ Loan-to-Value (LTV) nghiêm ngặt:

Hệ thống này giúp duy trì sự ổn định thông qua cơ chế thanh lý tự động, ngay cả khi thị trường biến động mạnh. Dự báo đến năm 2030, DeFi sẽ trở thành một lớp "cơ sở hạ tầng vô hình", giúp các định chế tài chính xử lý thanh toán xuyên biên giới trong vài phút thay vì vài ngày.

Tóm lại, DeFi giai đoạn 2025-2030 đại diện cho sự hội tụ của công nghệ, trí tuệ nhân tạo và pháp lý. Với sự đồng hành của các đơn vị chuyên môn như Tấn Phát Digital, cá nhân và doanh nghiệp có thể tự tin hơn trong việc tiếp cận hệ sinh thái tài chính mở, minh bạch và hiệu quả này.